Jakie opakowanie najlepiej chroni żywność przed zepsuciem?
2025-10-21
Praktyczny przewodnik dla producentów żywności Sylwester Popławski, Dyrektor ds. rozwoju produktu i inwestycji
W opakowaniach do przemysłu spożywczego i pet food powszechnie wykorzystuje się cztery podstawowe polimery:
Tworzywa te generalnie można podzielić na niezgrzewalne: PET i PA oraz zgrzewalne: PE i PP. Zgrzewalność materiałów PE i PP pozwala wykorzystać te folie do produkcji tanich, prostych woreczków i folii opakowaniowych stosowanych na maszynach typu flow-pack. Natomiast folie PET i PA, jako niezgrzewalne, wykorzystywane są w droższych opakowaniach do żywności, w formie laminatów i materiałów współwytłaczanych z PE lub PP.
Polietylen (LDPE, LLDPE, MDPE, HDPE), jako monofolia jest elastyczny, odporny na przedarcie i przebicie. W laminacie z innymi polimerami doskonale nadaje się do produkcji worków próżniowych, folii termoformowanych i folii do maszyn typu flow pack i tray-sealerów. Zapewnia szczelny lub kontrolowany zgrzew (easy open, reclosable) oraz wytrzymałość mechaniczną nawet w bardzo niskich temperaturach przechowywania.
Polipropylen (BOPP, CPP) cechuje się wyższą klarownością. Znajduje szerokie zastosowanie w pakowaniu wyrobów cukierniczych, makaronów i pieczywa. Natomiast z uwagi na wyższą sztywność i wyższą odporność na temperaturę stosowany jest jako warstwa zgrzewalna w laminatach poddawanych obróbce cieplnej – tu głównie sterylizacji, oraz w formie twardych tacek do pakowania świeżej żywności.
Poliester (PET, GPET, CPET) to trwałe, klarowne tworzywo o dużej barierze na gazy i zapachy. Wykorzystywany jest głównie do produkcji butelek do napojów, tacek i blistrów. Odzysk PET ze zbiórki butelek stanowi główne źródło pożądanego czystego surowca wtórnego i na chwilę obecną jedynego tworzywa PCR (post consumer product) dopuszczonego do produkcji opakowań do żywności. W opakowaniach giętkich stosowany jest w laminacji z folią zgrzewalną.
Poliamid (PA) w formie monomateriału jest najmniej rozpowszechnionym tworzywem z wyżej wymienionych. Spotyka się go w formie butelek i osłonek do wędlin. Butelki z poliamidu (PA) to drogie, specjalistyczne opakowania o wysokiej wytrzymałości mechanicznej i chemicznej. Choć nie są tak powszechne jak PET czy HDPE, mają swoje konkretne zastosowania – szczególnie tam, gdzie liczy się szczególna odporność na agresywne substancje (oleje, rozpuszczalniki, paliwa) lub wysoką temperaturę. Jako opakowanie do żywności poliamid znalazł zastosowanie w formie osłonki do wyrobów garmażeryjnych: farsze mięsne, produkty drobiowe, a także w branży pet food – do mokrych karm.
Do najbardziej zaawansowanych technologicznie opakowań zaliczać się będą z kolei materiały wielowarstwowe. W formie laminatów lub folii współwytłaczanych, wykonanych w różnych konfiguracjach połączeń wyżej opisanych polimerów, stosowane będą wszędzie tam, gdzie od opakowania wymagać się będzie szczególnych cech: znakomitej szczelności, wytrzymałości na przebicie, barierowości (niskiej przenikalności tlenu i pary wodnej), a tam gdzie to konieczne, odporności na obróbkę termiczną: pasteryzację i sterylizację. Przy czym różnorodność pakowanych produktów i urządzeń pakujących często stawiać będzie odmienne wymagania względem materiałów opakowaniowych.
W tych konstrukcjach folie PE lub PP zapewniać będą odpowiedni zgrzew, natomiast PET i PA z uwagi na bardzo dobrą odporność termiczną, wykorzystywane będą jako warstwa zewnętrzna, nie przywierająca do grzałek. Ponadto folie PET i PA cechują się zdecydowanie wyższą barierowością na gazy i bardzo dobrą przydatnością do druku.
Walory estetyczne, pożądane cechy techniczne lub barierowe takich konstrukcji, uzyskiwane są poprzez wprowadzanie dodatkowych materiałów i powłok funkcyjnych. Warstwa EVOH lub powłoki typu alox, SiOx, czy oxyaqua podwyższają barierowość laminatów na przenikanie gazów i pary wodnej do poziomu porównywalnego z aluminium. Natomiast metalizacja jednej ze składowych folii laminatu, lub wprowadzenie kolejnej warstwy – folii aluminiowej dodatkowo daje opakowaniu skuteczną barierę na przenikalność światła i promieni UV. Powszechnie stosowane struktury typu PET/ALU/PE lub PA/EVOH/PE, gdzie każda warstwa spełnia określoną funkcję (EVOH – bariera na przenikalność tlenu, Al. dodatkowo na światło, PA – wzmocnienie mechaniczne PE – uszczelnienie i zgrzewalność) stanowią tylko przykład wielu różnych konstrukcji funkcjonujących na rynku. Dzięki kombinacji warstw laminaty oferują szeroką gamę pożądanych cech opakowania.
Wielomateriałowe struktury barierowe czy laminaty metalizowane stosowane są wszędzie tam, gdzie potrzebna jest maksymalna ochrona produktu (np. pakowanie kawy, świeżego mięsa czy wilgotnej karmy). Tak rozbudowane konstrukcje nie idą jednak w parze z recyklingiem materiałowym, a rozdzielenie na podstawowe surowce jest w tym przypadku bardzo trudne i – o ile w ogóle możliwe – to z reguły ekonomicznie nieuzasadnione. Dlatego w projektowaniu nowoczesnych opakowań, coraz powszechniej wielomateriałowe konstrukcje zastępuje się zaawansowanymi foliami lub laminatami monomateriałowymi. Wykrystalizowały się tu trzy główne drogi rozwoju opakowań bazujących na modyfikowanych polietylenach, polipropylenach lub poliestrach gdzie wymagane cechy mechaniczne, barierowe i własności zgrzewalne uzyskiwane są dzięki innowacyjnym rozwiązaniom i powłokom funkcyjnym.
Opakowania do żywności i pet food muszą spełniać wiele wymagań funkcjonalnych i bezpieczeństwa. Barierowość w przypadku mięs, ryb, nabiału, wilgotnej karmy dla zwierząt będzie kluczowa – w celu przedłużenia trwałości produktów folie powinny skutecznie blokować migrację tlenu do opakowania, a wilgoci oraz zapachów w obie strony. Przykładowo zapach surowego mięsa nie powinien przenikać do słodyczy czy suszonych owoców znajdujących się w pobliżu. Skuteczność bariery mierzona jest w wartości przenikania pary wodnej (WVTR – g/m²/24h) i tlenu (OTR – cm³/m²/24h).
Zgrzewalność to kolejny ważny parametr – laminat zgrzewany na maszynach pakujących powinien zapewniać szczelne zamknięcie opakowania – najlepiej w szerokim zakresie temperatur. Do bezpiecznego procesu pakowania pożądane będą szczególne cechy zapewniające np: możliwość szybkiego pakowania na maszynach pakujących typu flow-pack, wytrzymałość zgrzewu na gorąco – tzw. hot – tack – przy szybkim zasypie na maszynach pionowego pakowania (gdzie produkt spadający w uformowane opakowanie uderza w niewystudzony jeszcze zgrzew) oraz stabilność temperaturową (odporność na deformację i wyciąganie) na maszynach rolowych. W opakowaniach do wędlin i serów w plasterkach dobierane będą materiały ze zgrzewem łatwym do otwarcia (tzw. easy-open) lub z możliwością kilkukrotnego otwarcia i zamknięcia (tzw. reclosable). Z kolei folie do sterylizacji i gotowania muszą wytrzymywać wysokie temperatury obróbki termicznej (np. w autoklawie) bez utraty szczelności. Różne procesy, produkty i maszyny wymagać będą innych – szytych na miarę rozwiązań. To co będzie skuteczne na jednej maszynie niekoniecznie będzie sprawdzać się na innej. Stąd warstwy laminatu odpowiedzialne za zgrzew często będą odpowiednio modyfikowane pod kątem uzyskania pożądanych właściwości. Szczególnie w monomateriałowych konstrukcjach PE i PP uzyskanie pożądanych parametrów szczelności i prędkości pakowania wymagać będzie odpowiedniego doboru innowacyjnych materiałów i niezbędnych testów maszynowych.
Szczelność i wytrzymałość mechaniczna to gwarancja ochrony produktu podczas transportu i magazynowania. Opakowania muszą być odporne na przetarcia, przecięcia, pękanie przy zgniataniu czy zrzuceniu. W praktyce oznacza to dobór odpowiednich cech mechanicznych folii. Jednocześnie producenci dążą do redukcji grubości i wagi opakowań – każde zaoszczędzone gramy zmniejszają ślad węglowy, przy czym kluczowe jest zachowanie wymaganego poziomu trwałości. Innowacyjne rozwiązania PAK Toruń (np. linia CrystalPAK Slim czy GlossPAK Slim) pozwalają zmniejszyć grubość folii o ok. 30% względem innych funkcjonujących na rynku, bez utraty wytrzymałości i bariery.
Nowe przepisy PPWR stawiają na jednorodne formuły opakowań. Monomateriałowość – użycie jednego rodzaju tworzywa w całym opakowaniu – jest obecnie najdynamiczniej rozwijanym trendem. Jednorodne polimery (np. 100% PE lub 100% PP) promowane są z uwagi na łatwy recykling mechaniczny. Opakowanie wykonane z jednorodnego materiału jest zarówno łatwiejsze do segregacji, jak i ponownego przetworzenia. PAK Toruń opracował linie w pełni recyklingowalnych struktur monomateriałowych, w trzech grupach, tj. wykonane z laminatów PE, albo PP, albo PET. Można je stosować do produkcji doypacków i pakowania żywności na różnych maszynach. O wyborze materiału decyduje klient w zależności od pakowanego produktu i parku maszynowego.
Projektowanie z myślą o recyklingu oznacza także uniknięcie niekompatybilnych materiałów. Nowe regulacje wymagają, aby od 2030 roku co najmniej 70% opakowań w UE było rzeczywiście recyklingowalnych. Oznacza to m.in. rezygnację z czarnych plastików, ograniczenie powierzchni drukowanych czarną farbą na bazie sadzy, minimalizację metalicznych warstw, a wszelkie etykiety powinny być łatwo usuwane z opakowania. Dążymy do projektowania „otwartych pętli” (opakowania trafiają z powrotem do produkcji nowych folii) oraz „zamkniętych pętli” (opakowania do ponownego użycia lub powtórnego napełniania).
Rozporządzenie PPWR zmienia podejście do projektowania opakowań w całej branży. Już przy planowaniu nowego produktu firmy muszą uwzględnić wymagania ograniczające nadmierne opakowania. W praktyce oznacza to lżejsze, smuklejsze konstrukcje, dostosowane wielkością do faktycznej objętości produktu i ekonomiczniejsze układanie produktów (zwłaszcza w e-commerce). Opakowanie musi być zoptymalizowane: nie może być zbyt duże względem zawartości i ma ważyć tyle, ile potrzeba do zachowania bezpieczeństwa produktu. Wartym uwagi przykładem idealnie zoptymalizowanego opakowania są osłonki do wędlin, w których zapakowany produkt wypełnia dokładnie 100 procent ich pojemności.
W branży spożywczej i pet food PPWR wprowadza konieczność ścisłej współpracy producentów żywności z dostawcami opakowań. Już na etapie projektowania opakowania należy uwzględnić możliwość wykorzystania recyklatu i zapewnić pełną recyklingowalność.
W praktyce, wcześniej stosowane skomplikowane, ale skuteczne laminaty PET/PA/EVOH/PE są zastępowane przez struktury monomateriałowe PET, PP lub PE z cienkimi warstwami barierowymi. Ponadto w rozwiązaniach opartych na PET już teraz wykorzystywane są materiały z większym lub mniejszym udziałem recyklatu.
Regulacje wpływają również na konsumentów – na opakowaniu umieszczane są oznaczenia zgodne z UE, ułatwiające recykling (symbol materiału, kody QR z informacjami) oraz kosze sortowania w sklepach. Wzrasta presja na transparentność – coraz bardziej świadomy klient, poszukuje informacji ile opakowanie zawiera plastiku pochodzącego z recyklingu oraz czy jest biodegradowalne.
Nawet najlepiej dopasowane do przepisów opakowanie musi przyciągać uwagę i być przyjazne dla użytkownika. Estetyka oznacza profesjonalnie przygotowaną grafikę, wg wysokich wymagań agencji reklamowych, perfekcyjnie odwzorowaną w druku. Tu dynamicznie rozwijające się, nowoczesne technologie w druku flekso jednoznacznie wskazują tę technologię jako przodującą w produkcji foliowych. Dodatkowe uszlachetnianie, przykładowo w postaci metalizacji, lakierowania, efektu soft-touch, powoduje, że nawet cienkie folie nabierają charakteru premium. Starannie zaprojektowany layout, z wyrazistym logotypem, pozwala wyróżnić produkt na półce i zbudować pozytywne skojarzenia z marką. Opakowania do żywności i karmy dla zwierząt, produkowane przez PAK Toruń, prezentują pełną paletę możliwości kolorystycznych i technicznych, odwzorowujących najbardziej wymagające projekty nowoczesnych agencji reklamowych.
Równocześnie design musi iść w parze z funkcjonalnością. W branży spożywczej praktyczne rozwiązania to przykładowo ułatwianie otwierania: pre-notch / easy tear, struna do wielokrotnego otwierania i zamykania lub perforacja. Dla wygody klienta oferowane są woreczki do gotowania czy próżniowego zamykania żywności. Dodatkowe estetyczne lub funkcyjne walory dawać będzie powłoka anty-fog zapobiegająca parowaniu opakowania, czy antystatyczna (produkcyjnie pożądana przy pakowaniu produktów pylistych). Dobrze zaprojektowane opakowanie dostosowane jest do wielkości spakowanego produktu, umożliwia łatwe otwarcie, dozowanie i ponowne zamknięcie. Niesie również przejrzystą, czytelną informację.
PAK Toruń to firma rodzinna specjalizująca się w produkcji opakowań foliowych. Firma opracowuje i dostarcza rozwiązania zgodne z oczekiwaniami rynku i nakierowane na spełnienie wytycznych PPWR: łączące innowacyjne materiały z pełną funkcjonalnością. W ofercie znajdują się m.in.: monofolie i laminaty ExtraPAK z nadrukiem do flow-paków, traysealerów, folie górne do maszyn termoformujących i dolne do termoformowania (flagowe marki CrystalPAK, GlossPAK), różnego typu worki oraz osłonki (SuperPAK).
Materiały stosowane przez PAK Toruń obejmują szeroki wachlarz polimerów: od elastycznych PE (LDPE/LLDPE) i PP, przez transparentny PET, barierowe PA i folię aluminiową i papier. Firma oferuje zarówno monomateriałowe konstrukcje, jak i laminaty wielowarstwowe tam, gdzie rozwiązania monomateriałowe obecnie nie spełniają wymaganych kryteriów. Laminaty o średniej i wysokiej barierze, ExtraPAK znajdują szerokie zastosowania w pakowaniu mięsa, ryb, świeżych serów, w środowisku gazowym MAP czy w próżni.
Dwie szerokowstęgowe fleksograficzne maszyny drukujące i kilka wąskowstęgowych, oraz świetnie wyposażone studio graficzne DTP pozwalają na realizację najbardziej wymagających projektów. Laminaty ExtraPAK drukowane są w technice flekso do 10 kolorów, z synchronizowanym drukiem dwustronnym, w oparciu o najnowsze rozwiązania dostępne na rynku. Dzięki takim możliwościom realizowane są najbardziej wyszukane, zindywidualizowane projekty, zapewniające jednocześnie spójność zaprojektowanej serii opakowań. Oferowane efekty specjalne obejmują lakiery matowe, błyszczące, soft-touch, paper touch i efekty metaliczne. Dzięki temu PAK Toruń może zaproponować efekty przyciągające uwagę konsumenta.
Oferta PAK Toruń obejmuje również opakowania specjalistyczne: osłonki do sterylizacji SuperPAK ST, idealne do karmy mokrej dla zwierząt (dlatego firma aktywnie uczestniczy w konferencjach branżowych pet-food), jak i etykiety samoprzylepne. W portfolio znajdują się produkty dla wielu branż: od mięsnej, poprzez rybną, nabiałową, słodycze, po karmę dla zwierząt. Firma doradza klientom na każdym etapie – od konceptu przez technologiczne wdrożenie aż po finalne pakowanie na liniach klienta.
Dzięki takiemu podejściu PAK Toruń dostarcza opakowania nie tylko bezpieczne i funkcjonalne, ale także zgodne z ideą gospodarki cyrkularnej. Nowoczesne folie i laminaty firmy sprawiają, że żywność i karma dla zwierząt mogą zachować świeżość i smak na dłużej, przy jednoczesnym minimalnym wpływie na środowisko. Podsumowując, firma łączy ekologię z estetyką – dostarczając opakowania projektowane z myślą o recyklingu, a jednocześnie przyciągające wzrok i wygodne w użyciu.
Doradca handlowy: +48 693 432 540
Praktyczny przewodnik dla producentów żywności Sylwester Popławski, Dyrektor ds. rozwoju produktu i inwestycji
Sylwester Popławski, Dyrektor ds. rozwoju produktu i inwestycji
Przemysław Sobków, Dyrektor handlowy
O wydarzenia z życia firmy i informacje związane z marketingiem, bieżącymi wydarzeniami i współpracami w zakresie CSR i reklam zapytaj naszą Kierowniczkę Działu Marketingu i PR, Katarzynę Dybowską.
